ortografiya na gaddang

Parefu keppay yo pabballa-ballay na sapit na Gaddang so Filipino. 

2.1 Kaangwan na paballay na Gaddang 

Ilawum na tata a pokable, tata a konsonante anna pokable, adwa  onnu oddu kepay a konsonante anna tata a pokable ino paballay  so sapit na Gaddang. Yo letra K e mangibaggi si konsonante anna  yo letra P e mangibaggi si pokable. 

*Digrafu yo ng. Kanggamma sapitan na digrafu, tata letra udde adwa yo turakna.  Massimbulu si fonema a /ƞ/ yo digrafu a NGng. 

2.2 Pabballa-ballay 

Ino tumuntufad e antu ino panuntulan ira so pabballa-ballay na  Gaddang: 

2.2.1 Massirina a paballay ino nakaturak a mattaruntufad a  pokable. 

Gangngariyan: 
siin /si•in/ 
sooy /so•oy/ 
maatal /ma•a•tal/ 

So passapit ana a bangnga-bangngatan a ipit so nallatanan  na adwa a pokable.  

2.2.2 Nu ana adwa a mattuntufad a konsonante so tangnga na  sapit, ibulun yo palungu a konsonante so palungu a paballay,  kunsi ino mekadwa a konsonante e mattabalin a parte na  tumufad a paballay.  

Gangngariyan: 
banwet /ban•wet/ ‘bingwit’ 
sintaw /sin•taw/ ‘saan’ 
inandila /i•nan•di•la/ ‘uri ng kakanin’ 
kaddat /kad•dat/ ‘damo’ 
ballang /bal•lang/ ‘trumpo’ 
dammat /dam•mat/ ‘bigat’ 
baggat /bag•gat/ ‘bigas’ 

2.2.3 Nu ino palungu so tallu ira a mattataruntufad a konsonante  e M, N, onnu NG anna ino metufad e maski nenay so BL, BR,  TR, PL, anna PR, ino palungu a konsonante (M, N, onnu NG) e  ibulun so palungu a paballay anna ino adwa a mattuntufad a  konsonante e ibulun so metufad a paballay.  

Gangngariyan: 
BL- asembliya /a•sem•bli•ya/ 
BR- alambri /a•lam•bri/ 
TR- engkwentru /eng•ku•wen•tru/ 
PL- kumpletu /kum•ple•tu/  
PR- kompromisu /kom•pro•mi•su/ 

2.2.4 Si panunturu na pabballa-ballay na sapit so Kindergarten  anna Grade 1, meyusa ino pattumpak takesi maammuwan nu  pigya a paballay ino tata a sapit. 

2.3 Asoddag a Paballay 

Ino paballay a ana a asoddag a pokable ā, ē, ō, anna ū neyarig  a asoddag a paballay. Nu ino gagangay a paballay e ana tata  patumpak, ino asoddag a paballay pay e ana tata patumpak a  binulunan si pakurba a paddutung na kamat so alangan. 

Gangngariyan: 
mapēt ‘mapait’ dāt ‘buhangin’ 
dēt ‘tahi’ dā ‘dugo’ 
bāt ‘saging’ kūn ‘kugon’ 
dōn ‘dahon’ būk ‘buhok’ 
fūt ‘tanong gōd ‘ikmo’ 

2.4. Nu ana mattuntufad a ipit so sapit, ekwanan si panapit a  paipit ( ` ) ino pokable so palungu a paballay. So pabballa-ballay  so kunna sitaw a sapit ira, ino palungu a pokable anna palungu  a ipit e mallawum si tata paballay; mesina a paballay pay ino  mekadwa a ipit anna pokable. Itan diyaw se awan a neyakwa a  panapit meantu so mekadwa a ipit. Ino gafuna iyaw e meantu so  2.2.1, ana a bangnga-bangngatan a ipit so nallatanan na metura turak a mattaruntufad a pokable. 

Gangngariyan: 
gumàimfun /gu•mà•im•fun/ ‘ingat-yaman’ nàanggaman /nà•ang•ga•man/ ‘kinalulugdan’  nàakkan /nà•ak•kan/ ‘nakain’